Chỉ dựa trên dữ liệu, như báo cáo tài chính, giá, khối lượng và các báo cáo vĩ mô trong khi áp dụng các mẫu hình mạnh mẽ kết hợp trí tuệ nhân tạo và học máy, mọi lập luận đều cho thấy rằng: dự đoán giá cổ phiếu, mặc dù không hoàn toàn là một bước đi ngẫu nhiên, phải là một ngành khoa học chính xác. Bài viết này theo đuổi một quan điểm khác, khẳng định dự đoán giá cổ phiếu là một phân ngành chuyên sâu trong khoa học xã hội.

Giá cổ phiếu có hoàn toàn ngẫu nhiên không?

Nhiều chiến lược đầu tư thụ động cho rằng việc dự đoán giá cổ phiếu là hoàn toàn ngẫu nhiên và không thể dự đoán trước. Một ứng dụng thực tiễn của triết lý này là đầu tư vào các quỹ hoán đổi danh mục (ETF). Đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ, cách thức này đã chứng minh được hiệu quả trong việc giảm các khoản phí khổng lồ, đồng thời đạt được hiệu suất dài hạn tương đương với việc đầu tư chủ động. Tuy nhiên, cũng có bằng chứng cho thấy giá cổ phiếu không hoàn toàn là sự ngẫu nhiên.

Thứ nhất, nếu giá cổ phiếu là hoàn toàn ngẫu nhiên, làm thế nào để thị trường luôn mang lại lợi nhuận dương trong dài hạn? Ngay cả những nhà đầu tư ngây thơ cũng nhận ra rằng, nền kinh tế tổng thể có xu hướng cải thiện dần sau nhiều năm. Điều này thể hiện ở sự tăng trưởng của chỉ số và lợi nhuận thu được. Cách thức đầu tư thụ động này ủng hộ cách tiếp cận chi phí thấp và chứng minh rằng chỉ số thị trường chứng khoán trong dài hạn là có thể dự đoán được.

Thứ hai, nếu giá cổ phiếu là hoàn toàn ngẫu nhiên, thì vốn hoá thị trường của một công ty sẽ bị tách rời khỏi các nguyên tắc kinh doanh cốt lõi của nó. Điều này ngụ ý rằng, một công ty khởi nghiệp ở Việt Nam có thể có giá trị tương đương với Alphabet (Google), là không hợp lý.

Thứ ba, xét rằng thị trường tài chính đóng vai trò là xương sống của các nền kinh tế lớn trên toàn thế giới, làm thế nào giá cổ phiếu có thể vận hành hoàn toàn ngẫu nhiên? Tác động của sự can thiệp từ chính phủ và chính sách tiền tệ càng khẳng định thêm mối liên hệ giữa thị trường chứng khoán và các hệ thống kinh tế rộng lớn.

Từ những lập luận này, có thể thấy rằng giá cổ phiếu thể hiện một số tính chất của sự ngẫu nhiên nhưng không hoàn toàn là sự ngẫu nhiên. Theo Lý thuyết thị trường hiệu quả, giá cổ phiếu không phải là ngẫu nhiên, và không ai có thể thu được lợi nhuận từ thị trường chứng khoán vì tất cả các thông tin có sẵn đều đã được phản ánh vào giá cổ phiếu. Lý thuyết này giả định rằng tất cả các bên liên quan trên thị trường đều có kiến thức chính xác như nhau và cùng nhất quán về giá cổ phiếu cho mọi sự kiện. Tuy nhiên, từ lịch sử phát triển toàn cầu, việc đạt được sự đồng thuận toàn cầu về một sự kiện ngẫu nhiên là một kỳ vọng không thực tế.

Tóm lại, giá cổ phiếu không hoàn toàn là ngẫu nhiên.

Dự đoán giá cổ phiếu có phải là một môn khoa học chính xác?

Để trả lời câu hỏi này, chúng ta hãy cùng khám phá các yếu tố có thể ảnh hưởng đến giá cổ phiếu.

Mặc dù chưa đầy đủ, nhưng danh sách này đã nêu bật các yếu tố ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Bất chấp những nỗ lực của nhà đầu tư, việc dự đoán kết quả trong tương lai vẫn còn nhiều thách thức do tính chất khó lường của các sự kiện. Ví dụ, đại dịch Covid-19 là sự kiện chỉ diễn ra một lần và không có mẫu hình nào có thể dự đoán được tác động của nó lên giá cổ phiếu. Do đó, dự đoán giá cổ phiếu không phải là một môn khoa học chính xác. Cố gắng dự đoán với độ chính xác cao có thể là vô ích bởi sự kết hợp của các yếu tố có thể dự đoán và không thể dự đoán trước.

Điều này mang đến một thông tin quan trọng: không có mẫu hình dự đoán giá cổ phiếu nào có độ chính xác cao. Để định lượng lập luận này, chúng ta hãy so sánh với khoa học tự nhiên. Khoa học tự nhiên dựa vào các mẫu hình. Giống như trong vật lý, định luật vạn vật hấp dẫn của Newton và các mẫu hình cơ học cổ điển đem lại những kết quả thuyết phục, như việc một quả táo rơi xuống mặt đất. Trong sản xuất, độ chính xác thường vượt 99.99%. Các mẫu hình khoa học thường có độ tin cậy trên 95%. Tuy nhiên, trong giao dịch chứng khoán, dự đoán của chúng ta về độ chính xác của mẫu hình sau tất cả các khoản thuế và phí chỉ vào khoảng 55%.

Giao dịch trở nên khác biệt nhờ vào một thông tin quan trọng: ngay cả những hành động hoàn toàn sai lầm có thể mang lại kết quả thuận lợi với xác suất cao (khoảng 35%). Trong các lĩnh vực khoa học khác, các quyết định sai lầm chỉ dẫn đến thảm họa.

Tóm lại, một hành động sai có thể mang lại cho nhà giao dịch 35% cơ hội thành công, trong khi một hành động đúng sẽ làm tăng cơ hội thành công lên 55%. Thách thức này nằm ở việc nhận biết được liệu một kết quả thành công có đến từ một hành động đúng hay sai. Điều này làm cho việc giao dịch chứng khoán trở nên vô cùng khó khăn. Trong thiết kế ô tô tự lái, ô tô phải dừng lại khi gặp đèn đỏ. Đó là kiến thức phổ biến, và một hành động đúng mang lại kết quả tốt. Tuy nhiên, trong giao dịch, không có phần thưởng hay hình phạt nào có thể được xác định bằng hành động đúng hay sai.